CD-recensie
© Aart van der Wal, december 2018
Oerknal Ensemble - Narrow, Numerous Behzadi: Carnivalesque (2018)* Heidelberger: Breather (2014)* Broekman: Narrow, numerous (2018)* Eckardt: Undersong (II. 16) (2003) Füting: Weg, Lied der Schwäne (2016)* Oerknal Ensemble: Raphaella Engelsberg en Mariana Hutchinson Siemers (viool), Lidwine Dam (altviool), René van Munster en Steuart Pincombe (cello), Cody Takács (contrabas),Daniel Boeke (klarinetten), Christian Smith (slagwerk), Daniel Walden (piano), Gregory Charette (dirigent) * Premiere recording |  |
Kan een ensemble met of als een 'oerknal' zomaar het muziekleven binnenmarcheren? De naam op zich is best wel bijzonder. Wat zegt Van Dale er eigenlijk van? Een oerknal is een 'knal van de oerexplosie', ofwel de explosieve toestand van onmetelijk grote dichtheid en hoge temperatuur waaruit het huidige uitdijende heelal zou zijn ontstaan (beter bekend als 'big bang'). In het cd-boekje wordt 'oerknal' binnen de muzikale context nogal cryptisch omschreven: 'Oerknal was founded in 2013 with the goal of presenting new music in an open and direct manner, in a way that showcases the sensual, tactile qualities of a piece'. Maar geldt dat ten principale niet voor ieder ensemble, voor iedere musicus? Het vervolg maakte mij evenmin veel wijzer: 'We believe that music considered esoteric, cerebral and technical can also be immensely enchanting, appealing and intimate, that dense, thorny sounds can be exiting and engaging, that styles and aesthetics thought of as a fringe can be widely enjoyed in an informal and interactive manner'. Het zijn de woorden van Gregory Charette, de dirigent van Oerknal. Ik geloof hem op zijn woord, maar ik kan er met geen mogelijkheid uit afleiden dat iets bijzonders aan de hand is of wordt geboden. Sterker nog, de meeste muziek en de meeste ensembles (teveel eigenlijk om op te noemen) (willen) voldoen aan dit profiel. Terwijl iedere musicus, ieder ensemble sowieso sterk moet geloven in 'esoterische, cerebrale en technische' muziek, wil er überhaupt sprake kunnen zijn van een optimale 'verdediging' (lees: uitvoering) op het podium of in de studio. Waarbij het vervolgens nog maar de vraag is of daardoor positief gestemde gevoelens bij het publiek worden losgemaakt.
 |
Het Oerknal Ensemble in het MCO in Hilversum |
We kennen het uit kranten, tijdschriften en van radioprogramma's: critici en presentatoren die tot taak hebben een nieuw werk afdoende te 'duiden'. Vroeger hadden we in ons midden twee bijzondere vaklieden op dit gebied: Ernst Vermeulen en Ton Hartsuiker. Ik heb op een aantal musicassettes nog een deel van hun radioprogramma's bewaard: een schitterende en naar mijn gevoel zelfs onvergankelijke caleidoscoop van eruditie, vakkennis en taalgebruik. Kom daar vandaag de dag nog maar eens om. Zoals ook twee beroemde critici uit een wel heel ver verleden geen zee te hoog ging om een bepaald werk voor het krantenpubliek tot op het bot te analyseren: Matthijs Vermeulen (nee, geen familie) en Willem Pijper. In een tijd dus dat er door de dagbladpers nog voldoende ruimte voor werd gereserveerd. Ook dat ligt ver achter ons: als er in de krant al over een nieuw werk wordt geschreven, wordt het verkrampt gepresenteerd met behulp van vaak weinig ter zake doende metaforen, in maximaal zoveel woorden.
Dat is overigens het voornaamste nut van een cd-boekje: dat daarin keurig wordt uitgelegd wat een bepaalde compositie behelst. Als het goed wordt gedaan, helpt het bij de 'verwerking'. Waarbij het minder van belang is dat uitputtend wordt omschreven wat de luisteraar te horen krijgt, maar veel meer wat er áchter de desbetreffende compositie schuilt. Een kwestie dus van op bondige wijze steen voor steen opbouwen. Maar helaas, het is uitgerekend daar waar veel toelichtingen verzanden. Gelukkig geldt dat niet voor de uitstekend geschreven, conciese toelichting van Charette. Terwijl deze dirigent, iedere zin getuigt er bij wijze van spreken van, in deze muziek gelóóft. Een getuigenis die, nog belangrijker, ook in de uitvoering ervan wordt weerspiegeld: er wordt echt met ziel en zaligheid gemusiceerd, en bovendien op een technisch niveau dat iedere kritiek doet verstommen. Dat maakt het overigens nog bij lange na geen 'gefundenes Fressen' voor de (wel of niet gemiddelde) muziekliefhebber. Het is echt aanpakken geblazen, wil men met succes deze bijzondere klankenwereld verkennen (maar ook herkennen, want ook in structureel opzicht is de opgave immens, zo heb ik zelf mogen constateren). Maar komt het dan per saldo niet neer op een vorm van muzikaal exerceren, misschien zelfs wel van een beproeving? Gezegd moet worden dat dit cd-debuut van Oerknal inderdaad een stevige uitdaging (maar absoluut geen beproeving) is. Niet alleen op het gebied van volkomen nieuwe samenklanken, maar ook vanuit de connotatie van muziek die toch - zo vindt menigeen - vooral 'emotie' moet oproepen. Wie echter bereid is tot een ontdekkingstocht (want laten we wel wezen: ik vermoed dat niemand deze stukken kent!) maakt in ieder geval kennis met een geheel nieuwe klankenwereld, met als ver strekkende implicatie dat het begrip 'melodie' in de 'klassieke' betekenis van het woord daarin een onbelangrijke rol speelt. En dan te bedenken dat het instrumentarium allesbehalve onorthodox is: viool, altviool, cello, contrabas, fluit, klarinet, percussie en piano.
Een van de belangrijke aspecten van deze muziek is de 'verstaanbaarheid' ervan. Dat wil tevens zeggen dat de dieper gelegen lagen (en die zijn er in overvloed) strikt helder uit de luidsprekers dienen te komen. Iedere noot telt (wat van veel muziek zeker niet kan worden gezegd). Natuurlijk, het zou mij zeker hebben geholpen als ik de bladmuziek tot mijn beschikking had gehad, maar de door Frerik de Jong gemaakte opname is zo magnifiek dat ik als het ware dwars door het gehele ensemble kan 'heenkijken' en zowel de individuele stemmen als de tutti (die er overigens relatief weinig zijn) tot op de naakte huid kan volgen. Het is een sublieme productie, laat dit hier wel gezegd zijn.
index
Home-Actueel-Audio-Muziek-Video-Boeken-Links
